Zastosowanie stali nierdzewnych

Zastosowanie stali nierdzewnych jest bardzo szerokie: od przemysłu ciężkiego i produkcji energii do mechaniki precyzyjnej i elektroniki. W Europie typowe obszary głównych zastosowań to budownictwo i architektura, przemysł spożywczy, ochrona środowiska, sprzęt AGD, przemysł chemiczny, przemysł celulozowy i papierniczy, przemysł farmaceutyczny, produkcja energii oraz przemysł samochodowy.

Stal nierdzewna została wynaleziona w 1912 roku, ale musiało minąć prawie 100 lat, aby została “zauważona” w budownictwie i architekturze. Jest to materiał wyjątkowo trwały i praktyczny, a jednocześnie szlachetny i elegancki. Dzięki różnorodności gatunków i rodzajów powierzchni oraz szerokiej palecie produktów, jest ona w stanie spełnić najbardziej wyszukane wymagania stawiane materiałom budowlanym i wykończeniowym przez architektów oraz dekoratorów wnętrz.

Osłony kolumn, elementy wyposażenia basenów, balustrady, windy (kabiny), to tylko kilka przykładów wykorzystania stali nierdzewnej w budownictwie. Wyjątkowo często ostatnio łączy się ją z drewnem czy szkłem. Jednym z bardziej znanych przykładów są dwie wieże Twin Towers w Kuala Lumpur czy Sony Center w Berlinie.

Obok bardzo wysokiej odporności na korozję, do zalet stali nierdzewnej zaliczyć należy m. in.:

  • szeroki wachlarz dostępnych produktów i wyrobów hutniczych (np. blachy, rury, profile, pręty, płaskowniki, kątowniki, liny),
  • duży wybór rodzajów powierzchni (od szlifowanych, przez lustrzane, matowe, z wzorami tłoczonymi lub trawionymi, kończąc na powierzchniach koloryzowanych),
  • mnogość dostępnych gatunków o różnych właściwościach,
  • łatwość formowania, obróbki i łączenia,
  • wytrzymałość i sztywność materiału,
  • niską rozszerzalność termiczną,
  • wysoką temperaturę topnienia (dużo wyższą odporność ogniową niż inne stale),
  • nieporównywalnie większą trwałość stali nierdzewnej w odniesieniu do innych materiałów wykończeniowych.

Obok, szkła i niektórych tworzyw sztucznych, stal nierdzewna jest obecnie jednym z nielicznych materiałów, który jest zatwierdzony jako materiał do wykonywania wyposażenia do przechowywania, przetwórstwa i transportu żywności. Wysokie wymagania w zakresie higieny, toksyczności, efektywności, a nawet wyglądu, to reguła w przemyśle spożywczym.

Wymagania odnośnie jakości finalnych produktów są bardzo wysokie, zarówno na etapie źródeł surowca, poprzez proces przetwórczy i kończąc na nas, konsumencie. Jeszcze nie tak dawno kwestia rozpuszczalności ciężkich metali z wyposażenia mającego kontakt z żywnością nie była w ogóle poruszana. Teraz istnieją już odpowiednie zalecenia europejskie np. odnośnie ilości niklu czy chromu rozpuszczonego ze stali nierdzewnej.

W dzisiejszych czasach większość energii pozyskuje się poprzez spalanie produktów kopalnych (węgla, ropy naftowej i gazu) lub w elektrowniach jądrowych. W każdym przypadku produkcji energii, stal nierdzewna jest niezbędna.

Poczynając od produkcji gazu czy ropy naftowej, zarówno na lądzie i morzu, kończąc na zakładach spalających i produkujących energię elektryczną (również elektrowniach atomowych), stal nierdzewna jest wszędzie. Używane w tej gałęzi przemysłu gatunki stali nierdzewnych, to prawie zawsze stale specjalne wysokostopowe, co do których wymagania, zarówno co do testowania, jak i wydawania certyfikatów, są bardzo surowe.

Również większość wyposażenia stosowanego w zakładach celulozowych i papierniczych wykonana jest ze stali nierdzewnej. W tym przypadku minimalnym używanym gatunkiem jest EN 1.4401, aczkolwiek w nowoczesnych zakładach (zamknięty obieg cieczy), gatunek ten jest zwykle niewystarczający i muszą być używane gatunki o wyższej zawartości molibdenu (minimum 3-6%). Podobnie jak w przypadku przemysłu chemicznego doborem odpowiedniego gatunku powinni zajmować się tylko specjaliści.

Mówiąc o zastosowaniu stali nierdzewnych nie wolno zapomnieć o przemyśle chemicznym, gdzie praktycznie całe wyposażenie (naczynia, rury, zbiorniki, reaktory, itp.) wykonane jest z austenitycznej stali nierdzewnej. Minimalnym gatunkiem jest EN 1.4404, niemniej jednak, bardzo często wykorzystywane są gatunki wysokostopowe z dużą zawartością molibdenu, sięgającą do 6%. W tej gałęzi przemysłu wybór rodzaju stali nierdzewnej (gatunku) jest wyjątkowo trudnym zadaniem i wymaga dużego doświadczenia.

Nie tylko w pracy, czy też oglądając relacje z otwarcia nowego zakładu petrochemicznego, ale też w domu, spotykamy coraz częściej wyroby ze stali nierdzewnej lub posiadające elementy ze stali nierdzewnej. Zarówno w kuchni otwierając szafkę z garnkami czy miskami, czy też sięgając po najprostsze narzędzia (np. nóż, widelec). W większości bębny pralek automatycznych, wewnętrzne części zmywarek oraz coraz częściej kuchenki i piekarniki wykonane są ze stali nierdzewnej.

Stal nierdzewna jako materiał stała się nawet synonimem wysokiego standardu życia. Widoczne w naszych domach są również nawiązania do niej (jako do szlachetnego tworzywa), przykładem jest trend kolorystyki sprzętu RTV (srebrny, mający przypominać w wyglądzie stal nierdzewną).

Z reguły nowoczesne technologie obecnie idą w parze z ekologią i ochroną środowiska. Podobnie jest ze stalą nierdzewną. Poczynając od faktu trwałości tego surowca, co nie jest bez znaczenia, to większość starych istniejących zakładów podlegających przebudowie i modernizacji (np. zamknięty obieg wód, oczyszczanie gazów) wymaga użycia stali nierdzewnej. W przypadku nowych zakładów, już w fazie projektowania, zakłada się wykorzystanie stali nierdzewnych, aby spełnić już obowiązujące wymagania odnośnie ochrony środowiska.

Biorąc pod uwagę szerokie zastosowanie stali nierdzewnej, nie mogło jej też zabraknąć w transporcie. Jest to potężny rynek zbytu na stal nierdzewną zarówno na lądzie jak i morzu.

Konieczność transportu różnego typu materiałów, towarów i cieczy wzrasta każdego roku przy jednoczesnym trendzie minimalizowania kosztów i zapewnienia bezpieczeństwa. Odpowiedzią na to, są odpowiednio zaprojektowane z reguły wielozadaniowe, kontenery i zbiorniki ze stali nierdzewnej. Wielozadaniowe, ponieważ dzięki właściwościom surowca, z którego są wykonane, mogą zarówno przewozić surowce spożywcze (np. mleko), a następnie produkty chemiczne (np. rozpuszczalnik). Oczywiście, po transporcie jednego towaru czy też cieczy, kontenery wystarczy wyczyścić i zdezynfekować.

przemyśle samochodowym największe zastosowanie przypada na tę część samochodu, na którą rzadko zwracamy uwagę – na rury wydechowe i katalizatorowe. Są one wykonane zarówno z gatunków austenitycznych jak i ferrytycznych. Niemniej jednak, sumując użytą do produkcji samochodu stal nierdzewną, otrzymamy wartość około 10 – 20 kg.

Jako ciekawostkę, można przypomnieć jednak samochód sportowy DeLorean DMC 12 produkowany przez firmę DeLorean Motor Company w latach 1981 – 1983. To, co w nim nas może zainteresować, a jednocześnie stanowi jego cechę charakterystyczną, było nadwozie ze stali nierdzewnej. Istotny fakt – do 1983 wyprodukowano około 9200 sztuk DMC-12, do 2005 przetrwało około 6000 (!).


Przykładowe zastosowanie najbardziej popularnych na rynku gatunków stali nierdzewnych:

  • PN-H17 / AISI 430 (spawanie nie zalecane)
    • elementy dekoracyjne urządzeń, w szczególności w przemyśle chłodniczym (m.in. z uwagi na własności magnetyczne)
    • przy produkcji urządzeń gospodarstwa domowego, (np. bębny pralek automatycznych)
    • w przemyśle spożywczym (np. pasteryzatory, zbiorniki do produktów spożywczych)
  • PN-0H18N9 / AISI 304 (spawalna, na części głębokotłoczne)
    • w przemyśle chemicznym (np. zbiorniki do kwasów, rurociągi przemysłowe)
    • w rafineriach i zakładach petrochemicznych
    • w przemyśle spożywczym (np. części linii technologicznych w mleczarniach, browarach, czy też elementy narażone na działanie środków konserwujących)
    • w przemyśle celulozowo-papierniczym
    • w przemyśle lakierniczym i farmaceutycznym
    • konstrukcje okrętowe i lotnicze oraz wyposażenia statków i wagonów kolejowych
    • dekoracje, architektura wnętrz, mała architektura.
  • PN-00H17N14M2 / AISI 316L (spawalna; nie stosować w obecności kwasu azotowego)
    • stosuje się do produkcji wkładów kominowych
    • w przemyśle spożywczym (np. w mleczarniach, browarach)
    • w przemyśle farmaceutycznym (m.in. komponenty do procesów higienicznych, takie jak pompy odśrodkowe)
    • w przemyśle celulozowo-papierniczym (praktycznie całe wyposażenie; m.in. rurociągi, płuczki, itp.)
    • w przemyśle stoczniowym (w konstrukcjach okrętowych oraz wyposażeniu statków)
  • PN-H17N13M2T / AISI 316Ti (spawalna)
    • w przemyśle chemicznym, rafineriach , zakładach petrochemicznych (np. rurociągi)
    • w przemyśle farmaceutycznym (np. przetworniki ciśnienia)
    • w przemyśle włókienniczym
    • w przemyśle stoczniowym (np. ładownie chemikaliowców, sondy hydrostatyczne)

Wszelkie sugestie odnośnie zastosowania stali czy też obróbki mają charakter poglądowy. Dokładne informacje techniczne (m.in. dotyczące składu chemicznego) zawarte są w odpowiednich normach (PN, EN, ISO, DIN, ASTM).